Alsace, regio, appellaties en vermeldingen

De Elzas wijnstreek ligt in het noordoosten van Frankrijk, in de departementen Bas Rhin (67) en Haut Rhin (68). Het gebied grenst in het westen aan de Vogezen en het wordt in het oosten door de Rijn afgescheiden van Duitsland. De wijnstreek, 170 km lang, bestrijkt zo'n 15.500 hectare en strekt zich van Marlenheim in het noorden tot aan Thann in het zuiden.

Omdat de streek door de Vogezen afgeschermd is, kent dit gebied heel weinig neerslag in het jaar. Het semi-continentaal klimaat kenmerkt zich door veel zon, hitte en droogte. De bodem van de Elzas is heel divers en bestaat uit combinaties van graniet, kalksteen, klei, siliciumklei, keisteen en zandsteen. Uiteraard speelt de hoogte, de helling, de oriëntatie en de waterhuishouding mee. Deze elementen geven de druiven en de wijnen een eigen karakter.

Productie: 1,2 miljoen hl/j of 160 000 000 flessen.

Een nuttige site: Elzaswijnen

AOC Alsace

Deze appellatie van 1962 is van toepassing op wijnen afkomstig uit afgebakende percelen die historisch gezien de kern van de productie vormen.

De wijnen worden meestal gemaakt van één enkel, toegelaten druivenras waarvan de naam op het etiket vermeld wordt.

Assemblage wijn kan onder volgende benamingen gecommercialiseerd worden en op de fles worden vermeld:

• Zwicker of Edelzwicker: Een wijn die wel gemaakt wordt van verschillende druivenrassen. De witte variant komt het meeste voor, echter sporadisch wordt er ook een exclusive rode variant geproduceerd, de zogenaamde Rote Edelzwicker. De assemblages kunnen van verschillende druivenrassen zijn in verschillende verhoudingen. De druiven kunnen samen of ieder afzonderlijk gevinifieerd worden. Vermelding van het oogstjaar hoeft niet.
• Gentil: Is voorbehouden aan assemblagewijnen van betere kwaliteit dan de Edelzwicker. Die assemblage moet voor minstens 50% bestaan uit Riesling, Muscat, Pinot Gris en/of Gewurztraminer (de 4 edele rassen), de rest uit Sylvaner, Chasselas en/of Pinot Blanc. Iedere druif moet afzonderlijk gevinifieerd worden alvorens geassembleerd te worden en moet goedkeuring gekregen hebben voor de AOC Alsace. Gentil mag pas op de markt komen nadat de wijn op fles geproefd en goedgekeurd is.

Voor wijnen die over een bijzondere eigenheid beschikken en die beantwoorden aan strengere eisen kan de naam van de AOC aangevuld worden met:

1. Een gemeentelijke herkomstaanduiding.
   Deze benaming beantwoordt aan specifieke productieregels (in een ‘lastenboek’).
   
   Er zijn 13 gemeentelijke appellations: Bergheim, Blienschwiller, Côtes de Barr, Côte de Rouffach, Côteaux du Haut Koenigsbourg, Klevener de Heiligenstein, Ottrott, Rodern, Saint-Hippolyte, Scherwiller, Vallée Noble, Val Saint Grégoire, Wolxheim.
2. Een naam van een lieu-dit .
   De lieux-dits (wijngaarden met een naam) voldoen  aan specifieke productieregels ten aanzien van druivenrassen, plantdichtheid, snoei, geleiding, rijpheid van de druiven en opbrengst. Ze zijn nog strikter dan die voor de gemeentewijnen.

Wijnen met de AOC Alsace zijn onderworpen aan een continue controle door een onafhankelijke instelling (OIAL) onder toezicht van het INAO. Deze controle is zowel van proeftechnische als bedrijfstechnische aard.

De AOC Alsace vertegenwoordigt momenteel 74% van de totale productie in de Alsace.  Daarvan is 92% wit.

Met uitzondering van Crémant worden Alsacewijnen altijd verkocht in een fles van het type ‘Rijnwijn’, de ‘flûte d’Alsace’. Dit type fles is wettelijk voorgeschreven.

Sinds 1972 is botteling in het productiegebied verplicht.

AOC Alsace Grand Cru

De AOC Grand Cru is gecreëerd in 1975 en onderscheidt sindsdien 51 afgebakende cru´s. Ze bekroont terroirs van uitzonderlijke kwaliteit die aan de wijnen expressieve kracht en bijzondere authenticiteit verlenen. Ze liggen meestal op een hoogte van 200 à 400 m.

Deze cru´s zijn in 2011 erkend als individuele appellations onder de kwaliteitsbescherming van een AOP. Deze appellations zijn onderworpen aan de meest strikte productienormen voor wijngaarden. Bepaalde cru´s kiezen er overigens voor de regels nog aan te scherpen (voorbeelden zijn Zotzenberg, Altenberg de Bergheim, Kaefferkopf) met het oog op een kwalitatief ambitieuze wijnbouw.

De oppervlakte van deze uitzonderlijke wijngaarden varieert tussen 3 en 80 hectare.

Op het etiket is vermelding van het oogstjaar verplicht, evenals de naam van een van de 51 cru´s die van de appellation profiteren. In de regel wordt ook het druivenras aangegeven.  Behoudens een enkele uitzondering zijn alleen riesling, gewurztraminer, pinot gris en muscat toegelaten als ‘edele’ druivenrassen. Voor Zotzenberg is ook de sylvaner als monocépage toegelaten.
Assemblages zijn toegelaten in Altenberg de Bergheim, de Kaefferkopf.

De Grands Crus d’Alsace vertegenwoordigen een gemiddelde jaarlijkse productie van ongeveer 45.000 hl, wat neerkomt op slechts 4% van het totaal aan Alsacewijnen.

Andere vermeldingen

Twee bijkomende vermelddingen op het etiket kunnen worden gebruikt als aanvulling op de appellations Alsace of Alsace Grand Cru.

De vermelding Vendanges Tardives is van toepassing op uitzonderlijke wijnen die geproduceerd worden volgens criteria die de strengst denkbare zijn dan die van welke Franse AOC dan ook.

Vendanges Tardives worden gemaakt van de druivenrassen gewurztraminer, pinot gris, riesling of muscats die geplukt worden wanneer ze overrijp zijn. Sommige druiven daarvan kunnen ook door edelrot aangetast zijn. De start voor deze pluk komt pas enkele weken na het officiële begin van de jaarlijkse oogst.

Sélection de Grains Nobles wordt verkregen door opeenvolgende plukgangen van druiven die aangetast zijn door edele rotting (botrytis cinerea). De concentratie zwakt het karakter van de druif wat af ten gunste van buitengewone kracht, complexiteit en lengte in afdronk. Deze wijnen zijn ware meesterwerken, gekenmerkt door hun intense cognackleur.

AOC Crémant d’Alsace

De appellation d’origine contrôlée Crémant d’Alsace is bestemd voor de mousserende Alsacewijnen, geproduceerd met een tweede gisting op fles. Ze worden vooral gemaakt van pinot blanc, maar ook van pinot gris, pinot noir, riesling of chardonnay en zijn levendig en delicaat van smaak. De druiven worden over het algemeen helemaal aan het begin van de oogst geplukt, wanneer ze qua evenwicht en harmonie op hun best zijn voor deze vorm van vinificatie.

Sinds het eind van de 19e eeuw produceerde Elzas mousserende wijnen volgens de traditionele methode. Afgezwakt in de eerste helft van de 20e eeuw, bleef de traditie in stand tot aan de erkenning van de AOC Crémant d’Alsace (decreet van 24 augustus 1976). Dit decreet bood de Elzashuizen het nieuwe kader voor de productie van een kwaliteitsvolle mousserende wijn volgens vergelijkbare eisen zoals die toegepast worden in de Champagne. Tegenwoordig zijn ruim 500 producenten verenigd in het Syndicat des Producteurs de Crémant d’Alsace.

Dankzij zijn originaliteit en onberispelijke kwaliteit is Crémant d’Alsace nummer 1 in Frankrijk voor thuisconsumptie van mousserende wijn. Ook in het buitenland heeft hij veel succes.

De AOC Crémant d’ Alsace vertegenwoordigt momenteel 22% van de totale productie in de Elzas.