De druiven van de Elzas

De 4 edele druivenrassen van de Elzas

Riesling

Riesling is de meest vermaarde druif van Duitsland, zijn land van oorsprong, en van de Elzas waar ze halverwege de 19-de eeuw werd aangeplant. De druif wordt ook in Noord-Italië, de Verenigde Staten in Australië en in Nieuw-Zeeland aangeplant. Ze is zeer goed bestand tegen koude winters.

Deze druif rijpt laat, meestal pas eind september of begin oktober en heeft dan een goudgele kleur met wat kleine vlekjes op de schil. De riesling is door zijn hoog zuurgehalte geschikt voor verschillende vinificatietechnieken, stille en mousserende wijn, van droge en lieflijke fruitige wijnen, maar zijn wereldfaam is te danken aan de edelzoete wijnen (eiswein, vendanges tardives,...) van zeer hoog niveau die deze druivensoort voortbrengt. Maar geen eik voor de riesling!
Jongere Rieslings ruiken naar vers hooi, viooltjes, roos en wit steenfruit. De kleur is bleekgeel met groene reflet, fruitig en licht met meestal een mooie balans tussen zoet en zuur. Gerijpt, met een goudgele kleur, kan de wijn een uitbundige kruidige, olieachtige (petrolié) en honingachtige geur en smaak hebben, samen met rijpe ananas en met zeer aangename citrustoetsen, van bittere schil tot zoetere sap. Bloemerig:kamperfoelie – bij leisteen. Gedroogde abrikozen en honing, amandelen en rozijntjes en een toets kaneel op basis van edele rotting.
Rijpe Duitse wijn: zacht fruit zoals perzik of abrikoos. Elzas: stengere mineraliteit.
Een leisteen bodem zal een rokerig smaakje geven, soms petroleumgeur na rijping - in Australië soms al vrij snel. Op andere bodems: mineraal, staal, teer, aards, bloemig of iets gekruid.
Wrange citrus wordt aangenaam krachtig en boeiend met verouderen. Toast en honing.

Grootse frisheid van aanzet tot afdronk met delicate fruitigheid in de grote droge wijnen.
Laat geoogste Rieslings van het type Vendanges Tardives of Sélection de Grains Nobles geven harmonieuze, bedwelmende wijnen van zeer grote klasse die decennia lang nog verbeteren.

Aroma’s: witte bloemen, lindebloesem, witte dovenetel, kamperfoelie, viooltjes, appel, peer, citroen, citroenmelisse, limoen, grapefruit, honing, abrikoos, perzik, ananas, anijs, komijn, zoethout, venkel, munt, muskaat petroleum, vuursteen.

Deze gastronomische wijn begeleid bij uitstek de Elzasser keuken (zuurkool, visragout, gerookt varkensvlees) maar in het algemeen schittert hij bij vis, en vooral bij schelpdieren (Sint Jacobsschelpen) en schaaldieren omdat hij de jodiumsmaak van de producten uit de zee accentueert. Past ook bij gevogelte, wit vlees of geitenkazen. Als Vendanges Tardives is het de ideale begeleider van desserts met citrusvruchten, zoals citroentaart.

Gewurztraminer

Voor de volgens Europese verordening als Roter Traminer geklasseerde druif mogen in Duitsland de synoniemen Gewürztraminer (met umlaut in D)en Roter Traminer gebruikt worden; voor het gebied Baden is de aanduiding Clevner toegelaten. Traminer aromatico in Italië. Mala dinka in Bulgarije. Hongarije: tramini.

Gewurztraminer voelt zich goed thuis op kalkhoudende mergelbodems, graniet en bodems met klei en zand. Als veeleisend ras heeft hij een voorkeur voor de best gelegen terroirs. De soort is zeer gevoelig voor nat en koud weer en de oogst is daardoor zeer variërend van jaar tot jaar. De druiven zijn vroeg rijp en zoet. De schil van de druiven zit vol pigment. Dit maakt deze wijn een van de donkerste goudgele wijnen die er zijn.

De Italianen maken hun gewurztraminer iets ingetogener dan in de Elzas. Strakker en met een minder uitbundig aroma. De Oostenrijkers rond de Neusiedlersee plukken laat om er zoete Spätlese van te maken. Ook in Duitsland en zelfs tot in Nieuw-Zeeland vind je goede exemplaren.

Wijnkleur: intens geel met lichtgouden reflet.

Aroma’s: rijk aromatisch, krachtig en complex, bloemen, rozenwater, tropisch fruit (lychee, passievrucht, banaan), sinaasappelschil, druiven, rijp en gekookt fruit, honing, gerookt spek, karamel. Zeer kruidig, met kruidenkoek, zoethout, munt, kaneel, kruidnagel, soms wat zwarte peper.

Past goed bij krachtig smakende kazen zoals munster en bij pikante gerechten zoals uit de Aziatische keuken.

Muscat d’Alsace (= Muscat blanc à petits grains = Muscat de Frontignan) + Muscat Ottonel

In Italië is de moscato hoofdbestanddeel van de spumante uit het Noorden.

Zowel de muscat à petits grains blancs B, de muscat à petits grains roses Rs als de muscat ottonel B zijn toegelaten. Deze druivensoorten voor witte wijn houden van kalkrijke terroirs die goed naar de zon zijn georiënteerd omdat ze laat rijpen. De laatste die eerder op bodems met klei en kalk voor komt, maar zeer klimaatgevoelig (coulure), is vroeg rijp, met weinig aciditeit en fijne aroma’s. Assemblages geven de wijnen met de fijnste en langst aanhoudende aroma’s. De muscatwijnen kunnen zoet en intens zijn, zoals de vins doux naturels uit Zuid-Frankrijk of subtiel en droog wanneer ze uit de Elzas komen. De muscatwijnen van de Elzas zijn subtiel en hebben een fruitige, bloemige geur en smaak waarin rozen en de pure expressie van de druiven zijn te herkennen.

Aroma’s: druiven, rozijnen, gedroogd fruit, citrus, sinaasappel, abrikoos, perzik,honing, rozen, muskus, kaneel.

Als droge smaakopwekker is hij aanbevolen als aperitief. Muscat smaakt heerlijk bij asperges, maar ook bij recepten op basis van rauwe of bereide groenten (stoomgerechten, vegetarische schotels).

Pinot gris

Pinot grigio in Italië. Ruländer, grauer burgunder, grauklevner in Duitsland. Is rond 1400 naar Hongarije overgebracht waar hij szürkebarát heet en waarvan men de beroemde Tokay maakt.

Weinig productieve druivensoort voor witte wijn, mutant van de pinot noir. Goed bestand tegen koude en houdt van diepe kalkrijke bodem met een goed ligging. De schil van deze druif is dun en gevoelig voor grijsrot en kan variëren van vrijwel zwart tot wit en van bleek blauw tot roze. Ook de wijnkleur kan een hint van roze hebben.

Normaal is de kleur mooi goudgeel tot amber.
Geur: weinig intens maar complex aromatisch die mooier wordt door te karafferen. Geur en smaak zijn een beetje kruidig (kruidenkoek), met een aroma van zacht wit fruit en een laag zuurgehalte. Rijk en complex in Elzas. Vroeg geoogst in Italië geeft hij levendige, frisse wijn. In Baden worden zowel de Elzasser stijl gehanteerd als de Duitse met halfzoete wijn als resultaat.
De Elzasser is vol en rond van smaak en kan een licht zoete weelderigheid hebben, maar altijd met een mooie frisheid. Uitgebalanceerd.

Aroma’s: abrikozen, perzik, abrikoos, ananas, bijenwas, noten, groene bonen, champignons, rook, specerijen, zoethout, kruidenkoek.

Kan als aperitief gedronken worden, maar zijn sterke persoonljkheid vraagt om gerechten die hoog op smaak zijn zodat dit een witte wijn is die veel rode wijnen kan vervangen bij gerechten als wild, al dan niet gemarineerd, kalf, varken, gevogelte – vooral met sauzen die hoog op smaak zijn -, gebraden vlees, niertjes, risotto, champignons en gerechten als polenta. In de Elzas wordt hij geschonken bij de befaamde baeckeoffe. Door de balans tussen materie en frisheid accentueert hij combinaties van zoet en hartig. Foie gras, vers, gebakken of mi-cuit smaken er fantastisch bij.

De overige Elzasser druivenrassen

Pinot Blanc

De weisser clevner en de weisser of weiss burgunder zoals deze druif in Baden-Württemberg en de Pfalz heten zijn dezelfde druif. In Frankrijk is deze druif ook bekend onder de naam clevner. In Oostenrijk: Weissburgunder. Italië: pinot bianco. Slovenië en de Balkan: beli pinot.

Deze druif met behoorlijke groeikracht geeft een regelmatige opbrengst. Hij gedijt op diepe, warme bodems, al dan niet met stenen erin, en is goed bestand tegen de kou.
Deze druif produceert witte, vrij neutrale wijnen met een smaak en geur van appelen en wit fruit.
De wijnen zijn laag in zuurgehalte maar mild fris en fruitig, maar zuurdere versies komen voor.

Aroma’s: groene appel, tropisch fruit: citrus, mango, passievrucht, perzik, lychee, boter.

Pinot Blanc past bij eenvoudige bereidingen met vis, wit vlees, gevogelte of eiergerechten (eieren uit het pannetje, omelet, quiche). Ook past hij goed bij zachte kazen als crème de gruyère of verse carré.

Sylvaner

Ook silvaner. Afkomstig uit Transsylvanië (Roemenië). In Zwitserland: johannisberg.

Verwaarloosde druivensoort uit de Franse Elzas, Duitsland, Oostenrijk voor witte wijn. Vandaag de dag worden veel wijngaarden vervangen door andere druivensoorten. Zijn grootste verdienste is zijn relatief hoge zuurgehalte.
Deze droge wijnen hebben een milde geur - neutraal bouquet met zachte zuren - en smaak, op een fruitige manier, met noten en groene kruiden. Dorstlessend fris. Worden jong gedronken.

Aroma’s: groene appel, kruisbessen, peren, perzik, citroen, bloemen, groene kruiden, hooi, noten, karamel en rook van gebrand hout of getoast brood.

Met zijn lichte en delicate karakter is dit een zomerse dorstlesser, maar ook een begeleider van schelpdieren (oesters, kokkels, venusschelpen etc.), en simpele visgerechten.

Auxerrois blanc

Auxerrois is een vroeg rijpende druivensoort voor witte wijn die vooral in Noord-Oost Frankrijk verbouwd wordt.

Karakteristiek voor de soort is zijn goede vorstbestendigheid, waardoor de vruchtjes vroeg rijpen en een nodig zuurgehalte nog niet is afgebouwd. De opbrengst is dan wel gering. Geschikt voor crémant.
De wijnen zijn neutraal van smaak met hoge zuren en een hoog alcoholgehalte. De wijn is minder vol dan van de pinot blanc.

Aroma’s: asperges, gemaaid gras, neutraal; in de betere versies: lychee, ananas, tonen van noten en honing.

Savagnin Rose (Klevner de Heiligenstein)

Clevner de Heiligenstein in de Elzas (Buurt van Barr). In Zwitserland: Heida.
Savagnin is waarschijnlijk afkomstig van dezelfde druivenstam als de Furmint uit Hongarije.

Het is een weinig aangeplante druivensoort met goed potentieel. Vooral in de Jura wordt deze ziekte-gevoelige druivestok verbouwd. De wijn is aromatisch en rijk aan extract, met impressies van noten en bijenwas. Van de Savagnin wordt in de Jura de beroemde "Vin Jaune" gemaakt. De kleine druiven mogen pas in december geoogst worden (vendage tardive). En zelfs dan kan het gebeuren dat de druiven niet rijp genoeg zijn.

In Alsace is de productiezone beperkt tot het lieu-dit Au bij het dorp Heiligenstein. De droge, arme bodem ervan is samengesteld uit grote kiezelstenen, zand en klei.

Bleke, schitterende wijn met goudgele reflets. Van smaak rond en fruitig, zacht en floraal met frisse zuren. Het bouquet verbetert met rijpen.

Aroma’s: aromatisch palet, zacht met exotisch fruit, citroen, wit fruit (appel), gedroogd fruit, noten (hazelnoten, amandel), boter, honing, vers gras, hooi, mineraal (vuursteen, kalk), specerijen.

Chardonnay

De beroemde, zeer productieve en vroeg rijpe druivensoort voor witte wijn. Loopt ook vroeg uit en is daarom gevoelig voor voorjaarsvorst. De naam is bijna synoniem voor witte wijn. Deze variëteit vinden we overal ter wereld, zij past zich dan ook gemakkelijk aan aan de omstandigheden. De terroir en de vinificatie bepalen het karakter van deze wijn.Haar grote Bourgogne-wijnen, zoals Meursault en Montrachet, zijn nog steeds het grote voorbeeld voor wijnmakers in de hele wereld. De duurste chardonnay ter werld staat aangeplant in het wijngebied Montrachet. De meeste chardonnays zijn gerijpt of gefermenteerd en gerijpt op eiken. Daardoor is in de smaak van de chardonnay veelvuldig de smaak van eiken gemengd. In AOC-wijn van Alsace alleen toegelaten in AOC Crémant d’Alsace. Anders alleen onder vin-de-table gecommercialiseerd.

Aroma’s: caramel, boter, geroosterd brood, perzik, ananas, meloen, noten.

Chasselas

Zeer oude druivensoort voor witte wijn. Er wordt beweerd dat op oude afbeeldingen in Egypte deze druivensoort voorkomt. Er zouden zelfs nog steeds wijngaarden met deze soort in Egypte voorkomen. Tegenwoordig is deze soort echter meer bekend als de Zwitserse Fendant.
In de Elzas loopt het aandeel van deze soort terug.

De wijnen zijn, mild, licht fruitig en hebben soms iets van koolzuur in zich. In Zwitserland heet de Chasselas Fendant, in Duitsland Gutedel. Ook gekend van de AOC Pouilly-sur-Loire.

Aroma’s: groene appel, citrus, perzik.

Knipperlé

Het ras is niet opgenomen in de lijst van AOC-wijnen. Deze druif maakt slechts een klein percentage uit van de productie van witte wijn in de Elzas. De wijn wordt doorgaans niet op fles gebracht, maar als open wijn in cafés en restaurants geschonken.

Aroma’s: asperges, gemaaid gras, neutraal.

Pinot noir

Synoniemen: auvernat noir, de blauburgunder, de spätburgunder, de pineau en de pinot nero.

Pinot noir is een druivensoort die het best gedijt in streken met een getemperd klimaat, waar het groeiseizoen per definitie lang is en dus aromavorming in de vruchten bevordert. Zijn favoriete grond is kalksteen, al dan niet vermengd met ijzerhoudende klei. De oorsprong van de pinot noir ligt in de Côte de Nuits in Bourgogne, waar hij al tweeduizend jaar groeit. Buiten Bourgogne blijkt het niet eenvoudig om dit ras te verbouwen waardoor hij een geringere verspreiding kent dan bijvoorbeeld de cabernet sauvignon maar hij is inmiddels wel te vinden in bijvoorbeeld Tasmanië en Nieuw-Zeeland. In Duitsland in de Mosel, Ahr en de Rheingau – lichtere versie, dikwijls te overladen met eik - en de betere versies uit de Pfalz en Baden. Ook in Alsace al lang ingeburgerd.

Kersenrood, robijnrood tot granaatrood, meestal vrij doorzichtig. Hoe noordelijker, hoe sneller de kleur evolueert (grote evolutie in 5 j.)Rode wijnen van pinot noir hebben meestal geen heel donkere kleur, maar wel een aantrekkelijke geur. Kenmerkend is een fijne smaak die de wijn vanaf zijn jeugd al heel toegankelijk maakt. Ondanks die zachtheid en soepelheid kunnen de betere pinot noirs een lange flesrijping ondergaan. De druif wordt ook gebruikt voor mousserende wijn met als bekendste voorbeeld Champagne en soms voor rosé.

Jong: meestal aroma van aantrekkelijk rood fruit: kersen in alle variëteiten, frambozen, aardbeien, rijpe tomaten.

Kersen en pruimen in noordelijke Bourgogne, vanaf Beaune naar het zuiden toe eerder aardbei of rode vruchtjes en soms kruidig. Vlezig zoals runderbouillon, in jongere wijn, wildgeuren en meer jammy na rijping.  Ceder, leder, paddenstoelen - truffel in de betere versies - , aardetoetsen, drop kunnen voorkomen. Soms ook ‘koestal-’ of ‘puttekesgeur’. Californië en Australië: soms tonen van koffiebonen en mokka.
Laag tanninegehalte, meer rond Mâcon. Specifieke tannine, meestal sterke houtlagering.

Aroma’s: aardbeien, viooltjes, groene kool.

Als rosé of lichte rode wijn, droog, delicaat fruitig en koel geserveerd, smaakt Pinot Noir heerlijk in de buitenlucht en bij picknicks met vleeswaren, gegrild vlees en salades. Als rode wijn met een langere inweking en eventuele opvoeding op eiken vaten is het een volle wijn, mooi somber rood van kleur en met intense aroma´s van kersen, geknipt voor rood vlees en wild en gerechten, zoals tabouleh en tajine met lam en couscous.
Pinot Noir uit de Elzas gaat goed samen met wit vlees, gevogelte en bepaalde kazen. En aangezien de wijnen niet al te tanninerijk zijn, kun je ze eens bij vis proberen!  Ook bij chocoladedesserts met weinig suiker of rood fruit.